Son zamanlarda yakın profesyonel çevremden şöyle sözler duymaya başladım. “Bir startup girişimde işe başlıyorum”.

Startup olarak tanımlanan yeni kurulan şirketler girişimcilere ve çalışanlara sundukları imkanlarla heyecan verici olabilirler. Diğer taraftan bu şirketler sürekli değişim, gelişen politikalar, yenilikçi ve her kafadan çıkan fikirlerle bir kaos ortamı da yansıtabilirler. Şirket büyüdükçe sistemler insanlar üzerinde daha çok baskı unsuru olmaya başlayabilir ve çalışanlar hayal kırıklığı yaşayabilirler.

İşletmelerin geçirdiği evrimlere ilişkin bir çalışma 1972 yılında Larry Greiner tarafından yapılmıştır.

Greiner kendi adıyla anılan bir grafikle bunu göstermiştir. Greiner Eğrisi olarak bilinen bu grafik şirketlerin büyüme aşamalarını ve bu aşamalarda yaşadıkları krizleri tanımlar. Greiner bu kriz dönemlerinde çözüm olarak hangi organizasyonel düzenlemelerin yapılacağına dikkat çekmiştir.

Greiner eğrisi her şirketin gelişimi sırasında yaşayabileceği büyüme sürecini altı aşamada gösterir. Her büyüme aşaması bir kriz üretir ve bu kriz bir sonraki büyüme aşamasına geçiş sağlayacak çözümler doğurur.

Birinci aşamada şirket küçükken büyüme kurucuların şevki ve enerjisinden gelir. Yönetim prosedürleri yoktur, iletişim ve etkileşimler gayriresmidir. Personel sayısı arttıkça sermaye ihtiyacı artar. Bu noktada muhtemelen yetkinliği gelişmemiş yöneticiler başa çıkamayacakları yönetim sorumluluklarıyla karşı karşıya kalır. Bundan dolayı liderlik krizi doğar.

İkinci aşamada şirket prosedürlere ve sistemlere ihtiyaç duyar. Bu aşamada yeni katılan yöneticiler karar almada daha çok özgürlük talep ederler ve özerklik krizi doğar. Bu noktada yetkilendirme çok önemlidir.

Üçüncü aşamada günlük sorunlarla uğraşmak zorunda kalmayan kurucular ve üst yönetim dikkatini uzun vadeli büyümeye çevirir. Bu aşamada doğabilecek kriz ise kontrol krizidir. 3. aşamada küçük kalmak ya da büyümeye devam etmek bir tercih olabilir. Küçük kalmak krizlerden etkilenilmeyeceği anlamına gelmez.

Dördüncü aşamada merkezileşme artmaya başlar. Pek çok şey genel merkezden yönetilir. Bu durum koordinasyona bağlı büyümeyi destekler. Daha tecrübeli yöneticilere olan ihtiyaç artar. Aşırı bürokrasi uygulamaları bu aşamada karşılaşılabilecek önemli bir krizdir.

Takip eden aşamada ekip çalışması başlar, matris (ağ) yapılar kullanılır ve işletme tekrar küçük ve yaratıcı bir organizasyon gibi davranmaya başlar. Bir sonraki kriz ise büyüme sınırlarına ilişkin olacaktır. Paydaşlar kazançlarını sürekli arttırmak isterler ve ittifaklar, birleşmeler ve dış kaynak kullanımları başlar. Greiner eğrisi şirketlerin mevcut konumunu anlamaları ve yaşayabilecekleri büyüme aşamalarını öngörebilmeleri açısından faydalı bir göstergedir. Peki sahibi ya da çalışanı olarak siz işletmenizi hangi aşamada görüyorsunuz?